İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı Birgi, küçük ama çok değerli ve henüz keşfedilmemiş bir kasaba. Tarihi evleri, camileri, çeşmeleri ve bozulmamış güzelliği ile saklı bir hazine gibi. 

Bozdağ’ın eteğinde kurulmuş olan Birgi, 1308 yılında Aydınoğulları tarafından fethedilip beyliğin başkenti haline getirilmiş. Beylikler ve Osmanlı imparatorluğu zamanından günümüze kadar uzanan süreçte tarihi yapısını korumuş.

İzmir’e uzaklığı yaklaşık 130 km olan Birgi, belki de bu mesafeden dolayı henüz pek keşfedilmemiş. Son dönemde çekilen bazı dizilere ve filmlere ev sahipliği yapması dolayısıyla bir ziyaretçi trafiği oluşmaya başlamış. Birgi’nin Aydınoğulları ve Osmanlı mimarisinin etkisini gösteren taş ve ahşap ağırlıklı evleri gerçekten çok güzel. Kurtuluş Savaşı sonrasında Yunan ordusu burayı terk ederken epeyce hasar vermiş olmasına rağmen Birgi’de hala eskiden kalma çok güzel evler mevcut. Birgi fotoğraf meraklıları için tam bir cennet, ​ev ve portre fotoğrafları çekmek ​için ideal bir yer.

NEREYE GİDİLİR?

Çakırağa Konağı
Tarihi Birgi evlerinin tipik örneklerinden biri olan Çakırağa Konağı, 1761’de Çakıroğlu Mehmet Bey adlı zengin bir tüccar tarafından yaptırılmış. Üç kat ve ​on dört odadan oluşan konak son derece ilgi çekici bir yapı. Konak 90’lı yıllarda aile tarafından bağışlanmış, restore edildikten sonra da müzeye çevrilmiş. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olan müzeye giriş ücreti 5 tl, müzekartınız varsa ücretsiz olarak gezebilirsiniz.

​ ​

Balkonundan çok güzel Bozdağ manzarası görünen konak, geniş odaları ve zarif işlemeleri ile insanı etkiliyor. Kalem işçiliği ile süslenen konakta iki tane de özel oda bulunmakta: İzmir odası ve İstanbul odası. Rivayete göre Çakıroğlu Mehmet Bey’in biri İzmirli, diğeri İstanbullu iki hanımı varmış, karşılıklı iki odada oturan bu hanımların birinin duvarında İzmir’e, diğerinde ise İstanbul’a dair güzel bir manzara resmedilmiş.

Aydınoğlu Mehmet Bey Camii (Ulu Cami) ve Türbesi
1312 yılında Aydınoğlu Beyliğinin kurucusu Mehmet Bey tarafından yaptırılan caminin geçmişi yaklaşık 700 yıl öncesine dayanıyor. Mehmet Bey, Birgi’yi başkent olarak ilan ettikten beş yıl sonra bu camiyi yaptırmış. Farklı mimarisi ile dikkati çeken cami çini ve oyma sanatının en güzel örneklerine sahip. Cami, Selçuklu stili ilginç tavanı ile dikkati çekiyor. Hiç çivi ve yapıştırıcı kullanılmadan yaklaşık on yılda yapılan minberi, Türk İslam mimarisinin önemli örneklerinden bir tanesi. Minberin üzerindeki desenlerde ay ve güneş tutulması resmedilmiş.

​ ​

Cami, hamam ve medrese aynı avlu üzerinde kurulmuş, caminin hemen arkasında bir de türbe var. Türbede Aydınoğlu Mehmet Bey ve oğulları Gazi Umur Bey, İsa Bey ve Bahadır Bey’in sandukaları bulunmakta. Türbenin hemen girişinde “kral kızı mezarı” olarak bilinen bir mezar dikkati çekiyor, bununla ilgili bir de​ hikaye anlatılıyor. Rivayete göre bu mezar Bizans tekfurunun kızına aitmiş, Aydınoğlu Mehmet Bey, Bizans tekfurunun kızı Anastasia’ya aşık olmuş, Anastasia da ona. Mehmet Bey kaleyi fethe geldiği zaman tekfurun kızı kalenin kapılarından birini açarak ona yardım etmiş. Bu ihanet anlaşılınca ve öldürüleceğini de anlayınca kız çaresiz kalarak kendini kaleden atmış. Mehmet Bey de bu fedakarlık karşısında ölünce Anastasia’nın da yanına gömülmesini vasiyet etmiş. Yine rivayete göre Mehmet Bey camiyi de onun anısına yaptırmış. Caminin az ötesinde bir de Aydınoğlu Mehmet Beyin kardeşine ait Sultanşah (Ümmü Sultan) Türbesi bulunmakta.

Dervişağa Camii, Medresesi ve Hamamı (Çukur Hamam)
Akıl, ruh ve beden temizliğini temsil eden medrese, cami ve hamam üçlemesi burada da karşımıza çıkıyor. Dervişağa Medresesi, 1658’de zengin bir tüccar olan Derviş Ağa tarafından yaptırılmış. Burası halk arasında Çukur Medrese olarak da biliniyor. Yine aynı kişi tarafından 1663’te yaptırılan Dervişağa Camii, Osmanlı mimarisinin önemli yapılarından birisi. 15. yy.dan kaldığı tahmin edilen Çukur Hamam Dervişağa Medresesi’nin karşısında yer almakta.

İmam Birgivi Türbesi
Birgivi, Birgi’nin önemli şahsiyetlerinden biri. Birgivi lakabını da uzun süre bu kasabada yaşamasından dolayı almıştır. 1521’de doğan​ alim, Kanuni döneminde Birgi’ye yapılan bir medresede ders vermek üzere görevlendirilmiş, burada pek çok öğrenci yetiştirmiştir. Birçok eseri bulunan Birgivi, hayatı boyunca batıl inançlarla savaşmış, ölümünden sonra vasiyeti üzerine sade bir mezar yapılmıştır. Birgivi’nin mezarı daha sonra halkın ilgisi ile türbe haline gelmiş, pek çok kişi tarafından isteklerinin gerçekleşmesi amacıyla ziyaret edilir olmuştur.

Küp Uçuranlar Kulesi
Bizans döneminden kalma bu üç katlı yapı ile ilgili de pek çok efsane anlatılıyor. Burası bir dönem restoran olarak da hizmet vermiş. Ancak şimdilerde restore edilmeyi beklemekte.

Ödemiş-Birgi

Ödemiş arası yaklaşık 7 km, bu sebeple Birgi’ye gitmişken Ödemiş’i de görmek lazım. Ödemiş’e cumartesi gidip Türkiye’nin en büyük pazarlarından biri olan Ödemiş’in yöresel pazarını, el sanatları pazarını, tarihi arasta çarşısını gezmenizi, Ödemiş köftesi yemenizi öneririm. Bunun dışında Ödemiş Müzesi, Bedia Akartürk Müzesi, Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi, kültür parkı görülebilecek diğer yerler arasında.

Gölcük
Birgi’ye yaklaşık 20 km mesafede bulunan Gölcük, adından da anlaşılacağı gibi gölün etrafında kurulmuş bir yerleşim alanı. Sonbahar ve ilkbahardaki canlılığı kışın olmasa da göl kenarında yürüyüş yapabilir, çarşısında yöresel tatları keşfedebilirsiniz.

Lübbey
Hayalet köy olarak bilinen Lübbey, büyük ölçüde terk edilmiş bir köy. Ancak özellikle fotoğraf tutkunları için ilgi çekici olabilir.

Bozdağ
Bozdağ, kış sporlarını sevenlerin ilgisini çekecek bir yer. Burada bir de kayak merkezi var, Birgi’ye gelmişken Bozdağ’a çıkıp İzmir’in tek kayak merkezini görüp karın keyfini çıkarabilirsiniz. Kayak merkezi son birkaç yıldır kapalıydı ama çok yakında tekrar hizmete gireceğinin haberini aldık.

NEREDE/NE YENİR?

Yöresel Kahvaltı
Birgi’de Çakırağa Konağı’nın hemen yanında yer alan “Nardanesi” kahvaltı için tercih edilebilecek güzel mekanlardan bir tanesi. Açık büfe olarak sunulan kahvaltısında klasik çeşitlerin yanı sıra yöresel lezzetler de yer alıyor. Buradaki kahvaltımızda bal kabağı böreği, ot kavurması, kabak lalengi, peksimet avutması, töngül pidesi, çamur peyniri gibi farklı tatlarla tanıştık. Ayrıca burada içtiğimiz nar suyu ve mandalina suyu da çok lezzetliydi, giderseniz denemenizi tavsiye ederim. İşletmenin sahibi Yaşar Günaydın’a bize Birgi’de rehberlik ettiği ve buraya dair bilgilerini paylaştığı için çok teşekkür ederim.

Çamur Peyniri
Çamur peyniri Ödemiş ve Tire’de bilinen bir peynir çeşidi. Ekmeğe sürülebilecek yumuşaklıkta ve çok lezzetli bir peynir, mutlaka tadın, hatta satın alıp yanınızda götürün.

Ot Kavurması
Bilirsiniz Ege’de otla hazırlanan lezzetler sofrada eksik olmaz, kahvaltıdan akşam yemeğine her öğünde yenebilir. Bizim Nardanesi’ndeki kahvaltıda yediğimiz iğnelik, ebegümeci ve ısırgan otundan oluşan karışık ot kavurması da çok lezzetliydi.

Kabak Lalengi
Kabak lalengi, bal kabağı ile hazırlanan bir çeşit mücver. Ege’de Tire, Ödemiş çevresinde yaygın olan bu lezzet bal kabağına, un, yumurta ve baharat gibi malzemeler eklenerek elde edilen hamur karışımının kızartılması ile hazırlanıyor. Kahvaltıda tüketilebileceği gibi akşam yemeğinde ara sıcak olarak da alınabilir. Lalenginin benzer şekilde patlıcanla hazırlanan ve patlıcan balığı da denen bir versiyonu da mevcut.

Peksimet Avutması
Nohut mayasıyla yapılan kurutulmuş ekmek yani peksimetle hazırlanan bu salata da Ödemiş’e özgü bir lezzet. Peksimetler su ile ıslatılıp ufalandıktan sonra domates, salatalık, maydanoz, lor ekleniyor. Bu salatanın peksimetsiz hazırlanan haline Ege’de “çingene salatası” da deniyor.

Töngül/Tengül Pidesi
Ödemiş’e özgü bu pide, peynir, yumurta, tereyağ ve maydanoz ile hazırlanıyor. Bu pide, adını pideyi ilk kez yapan kişinin soyadından alıyor. Odun ateşinde pişen pidenin üzerine fırından çıktıktan sonra tekrar tulum peyniri rendeleniyor. Pide açık olarak da kapalı olarak da hazırlanabiliyor. Özellikle kahvaltıda tüketilen bir lezzet.

Taban Gevreği
Bilirsiniz İzmir’de simit değil gevrek vardır. Taban gevreği de bu özel gevrek çeşitlerinden bir tanesi, nohut mayası ile hazırlanıyor ve çok lezzetli.

Peksimet
Besmet de denen peksimet Birgi’nin en bilinen lezzetlerinden. Taş fırında birkaç gün boyunca kurutularak hazırlanan bir çeşit ekmek.

Ödemiş Sandviçi
Ödemiş sandviçinin klasik bir sandviçten farkı içine soğan ve maydanoz karışımının eklenmesi. Ödemiş merkezde sıra sıra bulunan büfelerden birinde bu lezzeti tadabilirsiniz.

Keşkek
Bütün Ege’de yaygın olan aynı zamanda düğün yemeği olarak da bilinen keşkeği de bu yörede yiyebilirsiniz. Biz keşkeği Çağdaş Lokantası’nda yedik. Merkezi Ödemiş’te olan lokantanın Gölcük’te de bir şubesi bulunmakta.

Ödemiş Köftesi
Ödemiş köftesinin geçmişi yaklaşık yüz yıl öncesine dayanıyor. Yağda kızarmış ekmek üzerinde yanında piyaz ile birlikte servis edilen Ödemiş köftesi tadılması gereken bir lezzet. Bu köfteyi Ödemiş’te yapan iki mekan öne çıkmış durumda​; biri Hurşit, diğeri ise Dostol Kebap. Biz tercihimizi Dostol’dan yana kullandık ve gerçekten çok iyiydi, hafta sonu mekanda oturacak yer bulmak çok zor oluyor. Ama karşınıza çıkan lezzet beklemeye değiyor doğrusu. Porsiyonları oldukça büyük o yüzden önce tek porsiyonla başlayın derim. Ayran ve yoğurdu da çok lezzetli onları da denemelisiniz. Hala yeriniz varsa üzerine bir de tahinli Kemalpaşa tatlısı yiyebilirsiniz.

Şambali/Halepişi
Şambali İzmir’e özgü bir tatlı, Halep tatlısı da şambali gibi irmikle hazırlanıyor ama farklı olarak arasında ceviz var. Ödemiş’te belediyenin orada bir el arabasında tatlı satan Hüseyin ​ağabeyin kaymakla sunduğu şambali ve Halepişinin tadına bakmalısınız. 20 yıldır bu işi yapan Hüseyin ağabeyi saat 15.00-00.00 saatleri arasında yerinde bulabilirsiniz.

Bu saydıklarımız dışında kulak çorbası, sini pidesi, tonbaç kebabı, yörük katmeri, galgıtma Birgi’de tadılabilecek diğer yöresel lezzetler arasında.

NE ALINIR?

Birgi’de hafta sonları meydanda kurulan yöresel ürünler pazarı alışveriş için pek çok seçenek sunuyor. Türkiye'nin​ en iyi patates, kestane ve inciri burada yetişiyor. Ayrıca zeytin ve ceviz de bol miktarda bulunmakta. Dolayısıyla buradan ayrılmadan bunları almanız hiç de fena olmaz.

 

Cumartesi günleri kurulan Ödemiş pazarına giderseniz pek çok yöresel lezzetin, taze meyve ve sebzenin yanı sıra dantel, iğne oyası, kanaviçe gibi el işleri ve ipekli, el dokuması pek çok ürün bulabilirsiniz.

Gölcük’teki fırından töngül, peksimet ve nohut mayalı ekmek ve yol boyu sıralanan köylü teyzelerden rengarenk erişte alabilirsiniz.

NEREDE KALINIR?

Birgi’de konaklama için çok fazla seçenek yok. Dervişağa Konağı, Saliha Hanım Taşkonak Butik Otel, Cemile Sultan Butik Otel ve Çınaraltı Pansiyon seçeneklerinden birini değerlendirebilirsiniz.

Birgi gezinizi Ödemiş, Gölcük ve Bozdağ ile birleştirerek birkaç günlük harika bir tatil planı yapabilirsiniz. Ahşap evleri, taş yolları ve asırlık çınar ağaçları ile Birgi’de tarihi bir yolculuğa çıkabilirsiniz. Şirince, Alaçatı gibi çok bilinen yerlerden sıkıldıysanız kültürü, tarihi, mimarisi, doğası, yöresel lezzetleri ile Birgi sizi çağırıyor.